Roszczenie z tytułu skargi pauliańskiej
Roszczenie z tytułu skargi pauliańskiej stanowi jedno z ważniejszych narzędzi w polskim prawie cywilnym, mające na celu ochronę wierzycieli przed działaniami dłużników, które mogą pokrzywdzić ich interesy. Skarga pauliańska jest instytucją prawa cywilnego, która pozwala wierzycielowi na zaskarżenie czynności prawnych dokonanych przez dłużnika, które miały na celu zubożenie jego majątku i uniemożliwienie spłaty wierzycieli.
1. Skarga pauliańska – definicja i cel
Skarga pauliańska jest jednym z najważniejszych środków ochrony interesów wierzycieli w przypadku, gdy dłużnik dokonuje czynności prawnych mających na celu ukrycie swojego majątku lub zubożenie go w taki sposób, aby uniknąć zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Przepisy dotyczące skargi pauliańskiej znajdują się w artykułach 527-534 Kodeksu cywilnego.
Skarga ta ma na celu:
• Ochronę wierzyciela przed pokrzywdzeniem przez dłużnika, który celowo podejmuje czynności prawne (np. sprzedaż nieruchomości, darowizny, umowy mające na celu ukrycie majątku), które utrudniają lub uniemożliwiają zaspokojenie roszczeń,
• Unieważnienie czynności prawnej, która została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, czyli czynności, która miała na celu usunięcie lub zmniejszenie aktywów dłużnika w taki sposób, by uniemożliwić zaspokojenie jego roszczeń.
Skarga pauliańska jest skuteczną bronią w rękach wierzyciela, jednak jej stosowanie wiąże się z koniecznością spełnienia pewnych przesłanek, o których mowa poniżej.
2. Przesłanki zastosowania skargi pauliańskiej
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, aby wierzyciel mógł skutecznie wystąpić z roszczeniem z tytułu skargi pauliańskiej, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
a) Czynność prawna dłużnika
Skarga pauliańska dotyczy tylko czynności prawnych dokonanych przez dłużnika, które mają charakter działania w ramach prawa cywilnego. Czynnością tą może być:
• Sprzedaż nieruchomości, ruchomości, innych aktywów dłużnika,
• Darowizny, np. przekazanie majątku bliskim osobom,
• Przeniesienie prawa własności na inne osoby w wyniku umów zawieranych w obrocie cywilnym.
Nie każda czynność prawna dłużnika będzie podlegała skardze pauliańskiej. Kluczowe jest, aby miała ona na celu usunięcie lub zmniejszenie aktywów dłużnika w taki sposób, by utrudnić lub uniemożliwić zaspokojenie roszczeń wierzycieli.
b) pokrzywdzenie interesu wierzyciela
Oznacza to, że dokonana przez dłużnika czynność prawna musi prowadzić do uszczuplenia jego majątku w sposób, który uniemożliwia lub znacznie utrudnia zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Pokrzywdzenie wierzyciela nie musi mieć charakteru absolutnego – wystarczy, że czynność dłużnika powoduje istotne pogorszenie sytuacji wierzyciela w stosunku do egzekwowania jego roszczenia.
c) Zły zamiar dłużnika
Aby skarga pauliańska była skuteczna, niezbędne jest udowodnienie, że dłużnik dokonał danej czynności prawnej z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. Można to wykazać m.in. poprzez:
• Celowość czynności prawnej – np. dłużnik dokonuje umowy sprzedaży nieruchomości, mimo że wie, że nie ma środków na spłatę swoich zobowiązań,
• Brak uzasadnienia dla dokonania czynności – dłużnik dokonuje czynności, które nie są uzasadnione jego sytuacją życiową lub majątkową, np. darowizny majątku, podczas gdy w tym samym czasie zalega z wieloma zobowiązaniami.
d) Wiedza osoby trzeciej
Aby skarga pauliańska była skuteczna, nie wystarczy tylko wykazać zły zamiar dłużnika. Przepisy wymagają również, aby osoba trzecia, z którą dłużnik dokonał danej czynności prawnej, była świadoma, że jej działanie ma na celu pokrzywdzenie wierzyciela. Oznacza to, że osoba trzecia (np. nabywca nieruchomości) musi wiedzieć o zadłużeniu dłużnika i intencjach ukrycia jego majątku.
3. Procedura składania pozwu ze skargi pauliańskiej
Złożenie pozwu ze skargi pauliańskiej wiąże się z koniecznością zebrania odpowiednich dokumentów i dowodów, które umożliwią wykazanie spełnienia ww. przesłanek. Pozew należy przygotować w sposób staranny, aby zminimalizować ryzyko jego oddalenia przez sąd. Skargę pauliańską wnosi się do sądu cywilnego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego (dłużnika) lub dla miejsca, w którym doszło do dokonania czynności prawnej. Wierzyciel powinien udowodnić:
• Dokonaną przez dłużnika czynność prawną,
• Pokrzywdzenie jego interesów,
• Zły zamiar dłużnika i wiedzę osoby trzeciej o tym zamiarze.
Postępowanie dowodowe
W ramach postępowania sądowego wierzyciel będzie musiał przedstawić odpowiednie dowody na wykazanie, że czynność dłużnika spełnia wszystkie przesłanki skargi pauliańskiej. Dowodami mogą być:
• Dokumenty potwierdzające przeprowadzenie czynności prawnej, np. umowy, akty notarialne,
• Świadkowie, którzy mogą potwierdzić fakt pokrzywdzenia wierzyciela lub świadomego działania dłużnika w celu uniknięcia egzekucji,
• Ekspertyzy, np. opinii biegłych, dotyczące wartości przedmiotów objętych czynnością prawną.
Konsekwencją ubezskutecznienia czynności dłużnika wyrokiem w postępowaniu ze skargi pauliańskiej jest powstanie po stronie osoby trzeciej obowiązku znoszenia egzekucji prowadzonej przez wierzyciela z przedmiotu majątkowego, który stał się majątkiem osoby trzeciej na skutek działań dłużnika.
Głównym celem skargi pauliańskiej jest doprowadzenie do sytuacji, w której sąd uzna dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią za bezskuteczną względem wierzyciela. W takim przypadku, mimo że majątek formalnie pozostaje u osoby trzeciej, możliwe staje się przeprowadzenie egzekucji z tego majątku przez komornika, co umożliwia wierzycielowi zaspokojenie swoich roszczeń. W ten sposób wierzyciel zyskuje realną możliwość przeprowadzenia egzekucji z tego majątku.
Współpraca z Kancelarią Radcy Prawnego Paula Serweta-Dęga
Złożenie skargi pauliańskiej, mimo że stanowi ważny instrument ochrony interesów wierzycieli, wymaga odpowiedniej wiedzy prawniczej i doświadczenia. Skorzystanie z usług radcy prawnego w tego typu sprawach pozwala na zwiększenie szans na sukces w postępowaniu oraz zapewnia odpowiednią strategię działania w ramach egzekucji. Skuteczne zastosowanie skargi pauliańskiej wymaga spełnienia określonych przesłanek, w tym wykazania pokrzywdzenia interesów wierzyciela, złego zamiaru dłużnika oraz wiedzy osoby trzeciej o takim zamiarze. Proces składania skargi pauliańskiej jest skomplikowany i wiąże się z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego, jednak jego skutki mogą być bardzo korzystne dla wierzyciela, umożliwiając mu odzyskanie majątku dłużnika.
Skarga pauliańska nie może zostać zastosowana, jeśli od dokonania czynności prawnej, którą wierzyciel chce uznać za bezskuteczną, minęło więcej niż 5 lat. Dlatego też, aby nie narazić się na zarzut przedawnienia roszczenia, należy wystąpić z powództwem przed upływem tego terminu.